نشت روغن در تجهیزات صنعتی

آشنایی با استاندارد نشت روغن و تفسیر این استاندارد به منظور تجزیه و تحلیل علل بروز نشت روغن، با توجه به اتلاف منابع و آثار تخریبی زیست محیطی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مقاله نشت روغن از یک گیربکس آسیاب غلطکی به عنوان یک نمونه عملی مورد بررسی قرار می گیرد و در انتها نیز پیشنهادهایی برای جلوگیری از نشت روغن ارایه

می شود.

نشت روغن از تجهیزات و ماشین آلات کارخانه های صنعتی که منجر به اتلاف منابع می شود، یکی از دغدغه های اصلی مدیران بوده و با پیشرفت صنعت، کنترل و رفع این پدیده به صورت علمی درآمده است.

جلوگیری از نشت روغن نیاز به شناختی مبتنی بر تعاریف استاندارد و عملیاتی دارد که بتوان علل بروز و راههای جلوگیری از آن را تعیین کرد. استاندارد SAE J 1176 به عنوان چارچوبی برای تبیین نشت روغن از نظر کمی و کیفی مورد استفاده قرار می گیرد که بر این اساس می توان علل بروز نشت و روشهای کنترل آن را مورد بررسی قرار داد. دراین نوشتار ضمن معرفی استاندارد با ارایه یک نمونه عملیاتی مورد کاوی، سعی شده است الگویی برای تفسیر نشت روغن در اختیار خوانندگان قرار گیرد.

۱- تفسیر استاندارد تقسیم بندی نشت روغن:

نشت روغن بر اساس تقسیم بندی استاندارد SAE j 1176 به شرح زیر است.

مرحله اول: زمانی که فقط در اطراف محل نشت، لکه های روغن وجود داشته باشد. این حالت ممکن است بدلیل شل بودن اتصالات و یا آببندی ناقص بوجود آمده باشد، مثال محل نصب ترمومترها و یا پیچ های تعویض روغن دستگاه در اینگونه موارد ابتدا محل مرطوب را خشک کرده و با محلول های ضد چربی تمیز کنید. اگر محل مورد نظر دوباره مرطوب شود بایستی نسبت به رفع نشتی اقدام کرد.

مرحله دوم: چنانچه رطوبت محل نشتی بتدریج افزایش یابد سبب پدید آمدن این حالت خواهد شد، بدین صورت که منطقه مرطوب وسیع تر شده ولی به دلیل حجم کم روغن و گردوغبار موجود در فضای اطراف محل نشت، اجازه تشکیل قطره را نمی دهد. در این حالت به دلیل ظاهر ناخوشایند دستگاه، فاصله زمانی نظافت کاهش می یابد.

مرحله سوم: در صورتی که نشت روغن ادامه یابد، قطرات روغن تشکیل شده ولی قطره ایجاد شده به دلیل جذب گردوغبار محیط ریزش نخواهد داشت و در صورتی که دستگاه در هر شیفت نظافت نشود، وضعیت بسیار آلوده و نامطلوبی خواهد یافت.

مرحله چهارم: روند افزایشی نشت روغن باعث ریزش مقطعی قطرات در دوره های زمانی معین می شود که با توجه به موقعیت دستگاه و شرایط تولید، می توان در مورد توقف و رفع نشتی تصمیم گیری کرد. چنانچه امکان تعمیر دستگاه نباشد بایستی برای جمع آوری روغن از ظرف کوچکی استفاده شود. در این مرحله کنترل مقدار روغن بسیار اهمیت می یابد.

مرحله پنجم: در مرحله بعد وضعیت نشت روغن بحرانی شده و بایستی در اسرع وقت نسبت به تعمیر و رفع نشت دستگاه اقدام کرد. ریزش روغن ضمن ایجاد آلودگی محیط، باعث تخریب بتن و درنتیجه سبب ایجاد

آسیب های جدی به دستگاه و حتی دستگاه های مجاور خواهد شد.

۲- مورد کاوی (Case Study)

به طور کلی و از جنبه عمومی، علل ریزش روغن در گیربکس ها را

می توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول عوامل ساختاری روغن و دسته دوم عوامل مکانیکی گیربکس هستند. مقاومت سیال در برابر جاری شدن را در اصطلاح ویسکوزیته یا گرانروی می نامند. شاخص گرانروی نیز نشان دهنده دامنه تغییرات گرانروی سیال در دمای مختلف است که هر چه این عدد کمتر از۱۰۰ باشد، گستردگی دامنه تغییرات Oil Grade بیشتر خواهد بود.

این روغن برای دنده های سنگین و شرایط سخت کار مناسب است و گرانروی (ویسکوزیته) آن در دمای کاری آسیاب کاهش یافته و تقریباً به۲۲۰ Cst می رسد که با توجه به شاخص پایین گرانروی این روغن، تغییرات شدید ویسکوزیته در دماهای مختلف دور از انتظار نیست. با کاهش ویسکوزیته، مقاومت روغن در برابر جاری شدن کمتر شده و در نتیجه امکان نشتی از نقاطی که دارای آب بندی ضعیف تری هستند افزایش می یابد.

عوامل مکانیکی مختلفی نیز در نشت روغن گیربکس ها موثرند که عبارتند از:‌ عدم دقت کافی درنصب کاسه نمدها و سیل ها،‌استفاده از چسب های با کیفیت پایین در اتصال فلنچ ها و در درزهایی که از این نوع آب بندی استفاده می شود، استفاده از اورینگ هایی که به هر دلیل از اندازه اصلی خارج شده اند، عدم اتصال گشتاور مجاز برای سفت کردن پیچ ها، باز و بسته کردن تجهیزات کنترلی گیربکسی مانند ترموکوپل و ترمومتر بدون آب بندی مجدد، ترک خوردن بدنه به دلیل ویبره و تنشهای مختلف، و عدم رعایت اصول جوشکاری نقاط ترک خورده که باعث افزایش درز و ترک خواهد شد.

توصیه هایی در مورد کنترل نشت

۱- سیستم های خنک کن و گرمکن روغن بایستی در شرایط مطلوب قرار گیرند تا از آسیب دیدن سیل ها در ثار افزایش حرارت و در نتیجه کاهش ویسکوزیته روغن جلوگیری شود.

۲- از روغن گیربکس در فواصل زمانی معین نمونه برداری شود تا کیفیت روغن کاهش نیابد.

۳- هنگام نصب سیل ها و کاسه نمدها، نسبت به هر گونه آسیب و آلودگی مراقبت شود.

۴- برای آببندی نقاطی که نیاز به چسب مخصوص دارند از چسب ها و موادی که دارای بالاترین کیفیت باشند استفاده شود، مواد تاریخ گذشته و یا نامرغوب موجب بروز مشکل خواهند شد.