فرآیندهای تولید روغن های پایه

امروزه فرآیندهای متعددی برای ساخت و بهبود کیفیت روغن‌های پایه مورد استفاده قرار می‌گیرد که ذیلا توضیح مختصری در باره مهمترین این روش‌ها ذکر می گردد.

۱ – استخراج با حلال :

در این روش با استفاده از حلالهایی مانند فنل، فورفورال و یا NMP (N-Methyl-2- Pyrrolidone) اقدام به جداسازی ترکیبات آروماتیکی موجود در روغن می‌نمایند. این عملیات موجب افزایش پایداری روغن در مقابل اکسیداسیون، بهبود رنگ و ظاهر روغن، افزایش شاخص گرانروی و افزایش سازگاری روغن با لاستیک‌ها می‌گردد. در مرحله بعدی پالایش، جهت جداسازی مواد پارافینیک خطی درشت ملکول که به آنها پارافین وکس نیز گفته می‌شود برش روغنی را با مخلوطی از حلالهایی مانند تولوئن و MEK یا MIBK مجاور نموده و با سرد کردن مخلوط و استفاده از فیلتر، درصد بالایی از ترکیبات پارافینک خطی درشت ملکول را جدا می‌نمایند. این عمل موجب بهبود خواص در سرمای روغن می‌‌گردد.

روش‌های جدیدتری نیز جهت بهبود خواص در سرمای روغن‌های پایه و حذف ترکیبات پارافینیک خطی درشت ملکول وجود دارد که می‌توان به روش واکس‎زدایی کاتالیتیک اشاره نمود که یک فرآیند کاتالیزاسیون شیمیایی برای تبدیل مواد واکسی به ایزوپارافین‌ها می‌باشد. این روش منجر به افزایش ترکیبات با نقطه ریزش پایین‎تر (جاری بودن بهتر در دمای پایین) و محصولی با شاخص گرانروی بالاتر و به‎طور کلی محصولی با ویژگی‌های بهتر می‌شود.‎

۲ – تصفیه با هیدروژن :

اساس این روش بر مبنای هیدروژناسیون برش روغنی در مجاورت کاتالیزور و فشار و دمای بالا می‌باشد. بسته به نوع فرآیند بکار گرفته شده، کیفیت محصول بدست آمده متفاوت می‌باشد. با توجه به شرایط عملیاتی، روش هیدروژناسیون رامی‌توان به سه فرآیند مجزا تقسیم کرد:

• Hydrofinishing یا تصفیه با هیدروژن که فرآیند ملایمی است که موجب حذف مقدار کمی از ترکیبات گوگردی و نیتروژن موجود در برش روغنی و بهبود ظاهر، رنگ، بو و پایداریUV روغن و تا حدی بهبود خواص پایداری در مقابل اکسیداسیون و حرارتی روغن و همچنین بهبود در خواص جدا پذیری از آب (Demulsibility) و آزاد سازی هوا (Air Release) در رغن پایه می‌گردد. در تعداد محدودی از پالایشگاه‌های ایران و منجمله پالایشگاه شرکت نفت بهران از این فرآیند به عنوان مرحله نهایی پالایش روغن‌های پایه استفاده می‌گردد.

• Hydrocracking یا شکست ملکولی با هیدروژن که در این فرآیند با اعمال فشار و دمای بسیار بالاتر نسبت به روش Hydrofinishing ضمن حذف ترکیبات ناخواسته حاوی گوگرد، نیتروژن و اکسیژن، موجب اشباع پیوندهای دوگانه و تجدید ساختار بعضی ملکول‌های هیدروکربنی موجود در برش روغنی می‌گردد.

• Hydroisomerization یا ایزومریزاسیون با هیدروژن که در این فرآیند، ملکول‌های درشت ملکول خوراک اولیه که معمولا پارافین وکس می‌باشند تحت فشار و دمای بسیار بالا شکسته شده و به ملکول‌های سبک دلخواه تبدیل می‌گردند.

به این نکته باید توجه شود که مراحل و روند انجام فرآیندهای Hydrocracking و Hydroisomerization در شرکتهای مختلف دارنده این تکنولوژی تا حدی با هم متفاوت است. ضمنا در این فرآیندهای نوین نیز پس از ایجاد تغییرات در ساختار شیمیایی برش روغنی در مراحلی از پالایش همچنان از روش‌های استخراج با حلال جهت حذف مواد ناخواسته استفاده می‌گردد.