تغییرات و چشم انداز بازار جهانی روانکارها

تقاضا برای روغن در بازار جهانی رو به افزایش نهاده و علت عمده آن تقاضای روز افزون آسیا در مقایسه به بازارهای یکنواخت آمریکای شمالی، اروپای شرقی و ژاپن است. آمار سال۲۰۰۴ نشانگر۱/۸ درصد رشد مصرف روغن ناشی از تقاضای روغنهای مورد استفاده در کشتی است. تقاضای روغن در سال۲۰۰۴ معادل۳۷/۹ میلیون متریک تن، به علت افزایش تقاضای کشورهای چین و برزیل، بصورت نامساوی، بوده است و آنچه برای تولید کنندگان اهمیت دارد تنها رشد تقاضا نیست بلکه منطقه جغرافیایی، کیفیت و نوع محصول در هر بازار را شامل می شود.

در طول۱۴ سال گذشته برخی از مناطق در جهان دارای افزایش تقاضا و برخی دیگر دارای کاهش تقاضا بوده اند. اروپا در سال های ۱۹۹۱ و ۲۰۰۴ به ترتیب مصرف کننده۳۸/۹ و۲۶/۳ درصد کل بازار جهانی بوده است. به این ترتیب اروپای غربی در سال۲۰۰۴ به میزان۴/۷ میلیون متریک تن، پایین ترین مصرف را در ۱۵ سال گذشته داشته است. اروپای شرقی با مصرف ۴/۸ میلیون متریک تن در سال۲۰۰۴ از اروپای غربی پیشی گرفته است. آسیای جنوب شرقی و خاورمیانه در مجموع بزرگترین مناطق فعال با مصرفی معادل ۳۷ درصد کل تولید جهانی در سال۲۰۰۴ در مقایسه با۲۵ درصد در سال۱۹۹۱ بوده است. آمریکا کماکان بزرگترین کشور مصرف کننده روانکارها با مصرفی به مقدار۲۰/۴ درصد کل تولید جهانی باقی مانده است. کشورهای بعدی شامل چین با۱۱/۲ ، ژاپن۵/۲ و روسیه۴/۴ درصد مصرف و برزیل، هند و آلمان در رده های پایین تر مصرف از جمله سایر مصرف کنندگان عمده جهان بوده اند.

در نمودار ها، میزان سرانه مصرف روانکارها برای هر فرد در کشور های جهان ارایه شده است. برای مثال مصرف سرانه در ایالات متحده آمریکا۲۵، ژاپن۱۴/۷ و آلمان۱۲/۵ کیلوگرم برای هر نفر در سال بوده است. این میزان علی رغم مکانیزه شدن مصرف سرانه در چین معادل۳/۱ و در هند۱/۱ کیلوگرم بوده است.

با توجه به آمار ارایه شده،۵۵/۷ درصد روانکارها در جهان در خودروها مصرف می شود که این رقم در گذشته بیش از۶۰ درصد بوده است. نیم بیشتر این مقادیر برای مصارف وسایل حمل و نقل بازرگانی جاده ای و غیرجاده ای و نیم کمتر آن مربوط به خودروهای شخصی است. میزان مصرف روانکارها در خودروها بستگی به منطقه جغرافیایی دارد. در اروپای غربی این مقدار۴۷ درصد و در خاورمیانه در حدود۷۴ درصد کل مصرف برآورد شده است.

کیفیت و مصرف

مطالعه و بررسی بازار جهانی بیانگر آن است که هر چه کشورها پیشرفته تر باشند تمایل به مصرف روانکارها با کیفیت ممتاز در آنها بیشتر است. این روند در آسیا نیز در حال شکل گیری است. علیرغم رشد سریع مالکیت های خصوصی خودروها و افزایش تعداد آنها در ۱۰ سال گذشته، درصد مصرف روغن آنها ثابت مانده است.

این موضوع، به دلیل کاهش مصرف روانکارها در هر خودرو به علت افزایش زمان تعویض روانکارست. برای مثال مصرف روانکارها برای هر فرد در آمریکا در یکسال معادل۲۵ کیلوگرم است که این میزان در۱۵ سال قبل معادل۳۴ کیلوگرم بوده است.

در برخی مناطق مانند اروپای غربی مصرف روغن اتومبیل از۱۵/۱ به۱۱/۸ کیلوگرم و در اروپای شرقی و مرکزی از۲۳ به۱۲ کیلوگرم کاهش یافته است. هم چنین در فاصله سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۴ میانگین مصرف روانکارها در کل جهان از۷/۳ به۵/۶ کیلوگرم تغییر یافته است.

هم چنین تناسبی که سالیان متمادی بین فعالیت های صنعتی و میزان مصرف روانکاران به صورت تقریباً ثابت بوده در شرف تغییر است و در نتیجه تولیدکنندگان برای تخمین میزان نیاز روانکارها دیگر نمی توانند فاکتورهای پیشین را مبنا قرار دهند. افزایش مصرف روانکارها در ۵ سال گذشته معادل۲/۶درصد بوده است. در این میان روغن های هیدرولیک بیشترین مقدار مصرف را داشته و بدنبال آن روغن های مصارف ویژه و فرایند قرار دارند. اگر روغن های کشتی محاسبه نشود، شل بزرگترین تولید کننده روانکارها در جهان بوده واکسان موبیل در جایگاه دوم قرار دارد. اگر روغن های کشتی نیز در محاسبه منظور شود هر دو شرکت در یک سطح قرار خواهند گرفت. بریتش پترولیوم، پتروچاینا، سینوپک، شورون، توتال، لوک اویل، فاچس، نیپون اویل و والوالین به ترتیب مقام دوم تا دهم هستند. اگر روغن های صنعتی را ملاک قرار دهیم (شامل کلیه روانکارها بدون روغن های پروسس) اکسان موبیل در راس قرار خواهد گرفت. شرکتهای شل، پتروچاینا و سینوپک، شورون، بریتش پترولیوم وفاچس به ترتیب مقام نفرات دوم تا ششم هستند. در اینجا یک درصد شرکتهای تولیدی و بلندینگ روغن در جهان بیش از۵۰ درصد کل تولید روانکارهای صنعتی را به خود اختصاص داده اند.

اگر به بازار جهانی مشتقات روانکارهای ویژه مصارف فلزات و ضد خوردگی وارد شویم تصویر دیگری خواهیم یافت. در این بخش شرکت های مستقل بیش از۶۸ درصد تولید را به خود اختصاص داده اند که در کل کمتر از یک سوم شرکتها را تشکیل می دهند. بازار روانکارها در اروپا دارای ساختار متفاوتی است. ۵ شرکت اکسان موبیل، شل، بریتش پترولیوم، فاچس و توتال جمعاً۷۰ درصد از کل روانکارها و۸۰ درصد از انواع صنعتی آن را به خود اختصاص داده اند.

تولیدکنندگان اصلی

تعداد یکهزار و۴۰۰ تولید کننده روانکار در جهان وجود دارد که یک درصد از آنها تامین کننده۶۰ درصد از کل تقاضاست. این گروه مانند بخش شیمیایی با بازار غیرثابتی مواجه بوده و امکان تغییرات در ترکیب آنها در چند سال آینده بسیار محتمل و در چند سال آینده قابل پیش بینی است. افزایش تقاضای روانکارها در جهان به کندی و تنها در برخی از مناطق به وقوع می پیوندد. بیشترین امکان پیشرفت در ارتقای کیفیت و تطابق روانکارها با محیط زیست بوده و این تنها زمینه ای است که تولیدکنندگان می توانند در آن به فعالیت بپردازند. چگونگی ترکیب تولیدات مورد نیاز منجر به کوچک شدن تولید کنندگان روانکار در ۱۰ سال آینده خواهد شد و شاهد حضور تعداد کمتری از آنها در بازار خواهیم بود.

با وجود چشم انداز نامشخص و غیر قابل پیش بینی بازار جهانی روانکارها در آینده، همیشه باید برای رشد و پیشرفت کوشید و این موضع بایستی خط مشی همیشگی شرکت های تولید کننده قرار گیرد.